SMEDEREVO, 20. jun 2017 – Izvor: vaseljenska.com – Na današnji dan 1459. godine Turci su zauzeli Smederevo, tadašnju prestonicu despotovine Srbije. Bio je to početak viševekovnog turskog ropstva koje će u velikoj meri obeležiti srpsku istoriju, i ostaviti trajan uticaj na politički, društveni i kulturni razvitak Srba.
Turci su u većem broju počeli da prodiru na Balkansko poluostrvo polovinom 14. veka, koristeći građanski rat pretendenata na vlast u Vizantiji, najpre kao plaćenici, a potom i kao prava osvajačka sila. U narednim decenijama postajali su sve značajniji politički i vojni faktor, šireći i učvršćujući svoju vlast u Evropi. Još je car Dušan dolazio u sukob sa njima, u nameri da zaustavi njihovo širenje, ali je zbog izostanka šire podrške hrišćanskih država pretrpeo dva poraza, u bitkama kod Stefanijane i Didimotike.
Nezaustavljivom širenju Turaka išla je na ruku rascepkanost, slabost i razjedinjenost balkanskih hrišćanskih država. Srbi pod vođstvom braće Mrnjavčevića pretpreli su težak poraz u Maričkoj bici 1371, potom su usledili novi sukobi kod Bileće i Pločnika, a 1389. godine i Boj na Kosovu, čiji vojni ishod je upitan, ali su mnogo značajnije i vidljivije političke posledice.
Najistaknutiji srpski velikaš knez Lazar poginuo je u bici, a njegovi potomci, kao i mnogi srpski oblasni gospodari pre njih, postali su turski vazali. U narednim decenijama despot Stefan Lazarević, vodio je opsežnu i svestranu vojnu i političku aktivnost osamostaljivanja Srbije, uključujući se u unutrašnje turske borbe oko prestola, stičući veliki ugled u zapadnoj Evropi. Njegovom iznenadnom smrću 1427. godine počinje nezaustavljivo propadanje i opadanje Srbije, pošto su Turci otkidali delove teritorije i nametali svoju vlast i uticaj. Despoti iz loze Brankovića vladali su Srbijom gotovo sve do njenog pada. Prvi put despotovina je pala pod tursku vlast 1439. godine, ali je ubrzo obnovljena.
U Evropi tada nije postojala vojna sila koja je mogla da zaustavi turski nalet, 1453. godine pao je Carigrad, a proleća 1458. godine Turci su pokrenuli opsežnu ofanzivu i osvojili brojne gradove i utvrđenja, da bi konačno i oslabljena i smanjena Srbija pala 20. juna 1459. godine. Sultan Mehmed II ušao je u Smederevo, srpsku prestonicu, čime je Srbija izgubila političku samostalnost, a turska vlast nad njom potrajaće sve do 19. veka i srpskih ustanaka i ratova za oslobođenje, koje je konačno ostvareno tek početkom 20. veka.
Posledice turskog ropstva na političkom, društvenom i kulturnom planu bile su nesagledive, a osećaju se i danas. Tri i po veka Srbi su bili bez države, ali su narodna tradicija i pravoslavna crkva čuvali sećanje na soavnu prošlost i bili baštinici državotvornih tradicija, a na tim osnovama obnovljena je srpska državnost u 19. veku. Velike posledice osetile su se na biološkom planu postojanja srpskog naroda, budući da su pogromi i ratovi Srbe rasuli širom Balkana i srednje Evrope, pa je zbog asimilacije u rimokatoličkim i islamizacije u turskoj sredini korpus srpskog etnosa znatno umanjen.
„V Hrista Boga blagoverni despot Gurg, gospodin Srblju i Pomorju zetskomu; zapovešću njegovom sazida se ovaj grad v leto 6938 (1430)“