Ime sve govori: Pokajnica – crkva i manastir

VELIKA PLANA, 26 decembar 2018 – Od tri crkve brvnare u okolini Velike Plane jedino se za Pokajnicu zna, bez ikakve sumnje, ko ju je, kada i, ono najinteresantnije, iz kog razloga podigao.

Pokajnica se nalazi u Starom Selu. Kada je podignuta, crkva posvećena Svetom ocu Nikolaju Miriklijskom, tačnije prazniku Prenosa moštiju Svetog Nikole, u početku se zvanično zvala prosto i jednostavno – Velikoplanska, jer je bila parohijska, namenjena stanovnicima Novog i Starog Sela, Rakinca i Radovanja, naravno i Velike Plane, ali vrlo brzo je to promenjeno. Narod joj je nadenuo ime Pokajnica i tako je ostalo.

Podignuta je 1818. godine, o čemu svedoči urezan natpis na talpi levo od ulaza u crkvu, ali i zapis na prestonoj ikoni Svetog Đorđa koji ubija aždaju.

Crkvu je podigao smederevski vojvoda a potom i knez smederevske nahije Vujica Vulićević.  On je bio jedan od znamenitih učesnika u borbama protiv Turaka, no srpski narod mnogo više od njegovog junaštva pamti čin u kome je učestvovao, kada je ubio kuma, vođu Prvog srpskog ustanka, vožda Đorđa Petrovića – Karađorđa. Po predanju, vojvoda Vujica je bio jedan od glavnih u zaveri koja je okončana Karađorđevim ubistvom, koje je bilo u neposrednoj blizini manastira, u Radovanjskom lugu, u noći između 12. i 13. jula 1817. Smatra se da je upravo Vujica bio taj koji je poneo sa sobom odrubljenu Karađorđevu glavu, njegovu sablju, odelo, pa i ordenje i bisage u kojima je bilo 4 hiljade dukata. Ovde treba reći da jedan deo narodne tradicije govori da je crkvu podigao knez Miloš novcem nađenim kod ubijenog Karađorđa, no da se držimo predanja, koje beleži i istorija manastira. Vojvoda je, po tom predanju, zastao da se odmori na obližnjem proplanku i tek tada shvatio šta je zapravo učinio. Tada je, navodno, odlučio da upravo na tom mestu podigne crkvu, ne bi li barem nekako spravo krivicu, a srpski knjaz Miloš i njegova žena, kneginja Ljubica su mu dozvolili da iskoristi dukate koje je pronašao u Karađorđevim bisagama.

Godine 1880. crkvi je pridodat trem sa zapadne strane koji ima funkciju spolјne priprate, a tada je prerađen krov i prepokriven novom šindrom. U vreme Prvog svetskog rata postavlјena je rešetka na ogradi trema. Na samom ulazu u portu manastira nalazi se konak iz perioda gradnje crkve, u kome je danas muzejska postavka, a neposredno uz crkvu je drvena zvonara. Crkva je služila kao parohijska crkva Velike Plane sve do 1951. godine, do izgradnje i osvećenja sadašnje crkve u Velikoj Plani, da bi 1954. pri ovoj crkvi bio osnovan manastir sa muškim bratstvom, a 1991. pretvoren je u ženski manastir.

Što se same crkve tiče, ona je po mnogo čemu karakteristična za period u kome je nastala. U obliku lađe, pripada većim crkvama ove vrste, sa poligonalnim završecima na oba kraja. Temelј je od kamena, a zidovi su urađeni od hrastovih talpi, međusobno užlјeblјenih i na ponekim mestima sa unutrašnje strane, ojačanih kosnicama i gredicama. Krov, najkarakterističniji detalј brvnara, masivan je i strm. Konstrukcija ikonostasa je iz perioda gradnje crkve, a za ikone iz tridesetih godina XIX veka se smatra da su rad Konstatina Zografa. Naime, grčke signature na ikonama upućuju da je njihov autor ili Grk ili neko ko je kopirao grčka dela, a to se vidi i na ikoni svetoga Dimitrija, koji koplјem ubija bugarskog cara Kalojana.

U porti se nalazi i zvonara, zapadno od crkve, postavlјena je na četiri drvena stuba i pokrivena daskama, a nosi dva zvona. Konak je podignut je 1980-82. godine, i ima prizemlјe i sprat. U konaku je i kapela u kojoj se služi tokom zimskog perioda.

Manastir Pokajnica se u neposrednoj blizini auto puta. Kada krenete put ovog manastira vrlo je verovatno da vam mapa puta uopšte neće biti potrebna, jer postoje vrlo jasni putokazi. Odmah posle naplatne rampe kod Velike Plane isključujete se sa auto puta, skrećete levo, potom nailazite na semafor, na kome je jasan putokaz za manastir Koporin – desno i za Staro Selo, odnosno manastir Pokajnicu – ide se pravo. Kada stignete do centra Starog Sela, i tu je uočljiv putokaz za skretanje desno da biste stigli do manastira.

Projekat „Veliki (i mali) turistički potencijali Velike Plane“ sufinansiran je od strane Opštine Velika Plana, a stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.