Crkva Svetih Petra i Pavla pročula se po neobičnoj freski

VELIKA PLANA, 27. decembar 2018 – O crkvi brvnari u Lozoviku, koja je sagrađena 1831. godine, već ste mogli da čitate u ovom serijalu, a odmah pored nje je novije zdanje posvećeno istim svecima – Crkva Svetih Petra i Pavla. Ova nova je građena od 1888. do 1893/4. godine. Tu nema zabune, o godini izgradnje svedoči natpis na ploči od belog mermera u ispustu iznad glavnih dveri: „Opštine lozovičko-saraoračka podigoše ovaj hram za vlade srpskog kralja Aleksandra I i mitropolita Mihajla 1894. g.“

U literaturi se najčešće navodi da je rađena po projektu arhitekte Dušana Živanovića, koji je bio projektant crkava u Jagodini, Trsteniku, Kruševcu i Banja Luci, od kojih su neke vrlo nalik lozovičkoj. Ipak novija istraživanja, sada pa na osnovu sličnosti sa crkvom u Rači Kragujevačkoj, kao mogućeg autora projekta navode okružnog inženjera Emanuela Sandera.

Kako i piše na mermeru, Opština lozovičko-saraoračka je sakupila sredstva i želela je da podigne crkvu, kakva je bila ona u Rači Kragujevačkoj, jer se broj stanovnika sela uvećao u međuvremenu, od podizanja prvotne crkve brvnare, ali su ministarstvo crkvenih dela i Mitropolija beogradska smatrali da je to prevelik objekat. Dozvolili su ipak gradnju po istom projektu – samo sa umanjenjem. Izgradnja je potrajala pet godina, a bilo je potrebno još skoro godinu dana da se crkva opremi, otuda ona dilema – da li je završena ’93. kada su okončani radovi na samoj građevini, ili ’94. kada je, na Petrovdan, crkvu osveštao mitropolit Mihailo. U međuvremenu je u crkvi urađen ikonostas sa delima onovremenih čuvenih slikara: Svete Todorovića, Đorđa Krstića, Živka Jugovića, Petra Ranosavića, Đorđa Milovanovića, Dimitrija Andrejevića, Milana Milanovića i drugih. Rađene su tehnikom ulja na platnu kaširanom na drvenu podlogu. Može se reći da ikonostas Nove lozovičke crkve predstavlja jedinstvenu galeriju srpskog slikarstva sa kraja XIX veka. Crkva poseduje i vredne primerke pokretnih ikona, bogoslužbenih knjiga i sasuda iz XVIII i XIX veka.

Baš kao i druge bogomolje u ovom kraju, i ova je imala burnu istoriju. Tako je u porti crkve lozovičke 1914. bio stacioniran jedan austrougarski konjički eskadron. Bilo je čak ideja da se od crkve napravi konjušnica, ali zalaganjem i molbama Lozovičana, u njoj nikada nisu boravili konji. To zlo u ratu crkvu nije snašlo, ali drugo jeste; Austrougari su prilikom povlačenja iz crkve odneli zvona. Nova zvona su postavljena tek 1932. godine.

Nova crkva je stalno ulepšavana, oko nje se dograđivalo i nastao je čitav jedan kompleks crkvenih zgrada, od ograde i kapije, u istim bojama kao i sam hram, do zadnje avlije. Nije se stalo ni sa oslikavanjem unutrašnjosti, pa je tako crkva dobila fresku po kojoj se pročula, a ne po ovome o čemu do sad beše reči, što je više nego vredno pažnje.

Naime, tu je jedna od najneobičnijih fresaka, kako po tematici tako i po kompoziciji. Na fresci je prikazan susret Isusa Hrista i Satane, što je samo po sebi neobičan motiv, no je još neobičniji ambijent u kome se susret dešava. Jer, Hrist i đavo se sreću na pešačkom prelazu, a iza njih se mogu videti savremene građevine, jedna koja je verovatno Empajer Stejt Bilding, ali i nuklearna elektrana, banka, kazino… Za ova dva poslednja nema dileme, tu su latinični natpisi na zgradama. Da dve bude zanimljivije, u prizor su ukomponovani i policijski automobil, i na njemu je natpis koji ne da da bude zabune, i vatrogasna kola, a čitav prizor nadleću vojni avioni.

I kako to već biva u ova moderna vremena društvenih mreža, sve je pre par godina postalo, što bi se reklo, viralno, čak je otišlo dotle da je na Fejsbuku oformljena grupa „Tumačenje freske crkve kod Lozovika“. Iz dana u dan su se članovi nadgornjavali u tumačenju simbola s freske, pa je tako primećeno da Hrist stojeći na travnjaku, još ne zgazivši na asfalt, dolazi iz netaknute prirode, a da njegov arhineprijatelj, kao oličenje svakog zla, stiže iz okruženja sa tekovinama nove civilizacije, koja predstvaljaju biblijske grehove, od oholosti do pohlepe. Avioni su povezani sa NATO agresijom 1999. godine, jedino su ostali sporni policajci i vatrogasci – da li su reprezenti nereda i bezakonja ili obratno.

Do Lozovika se, kao i do ostalih sela tog dela opštine Velika Plana, najlakše stiže auto-putem Beograd – Niš. Ukoliko dolazite starim putem Smederevo – Velika Plana, crkva se nalazi s leve strane, gledano od Smedereva, odnosno desne iz pravca Plane, vidljiva sa glavnog puta, ne možete da zalutate. Udaljenost od 23 kilometra, koliko ima od Velike Plane do Lozovika, možete da pređete i autobusom, polasci su česti, pogotovo radnim danima, a vikendom ih ima dvadesetak.

Projekat „Veliki (i mali) turistički potencijali Velike Plane“ sufinansiran je od strane Opštine Velika Plana, a stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.