KOPORIN, 16. avgust 2019 – U manastiru Koporin kod Velike Plane juče je, po tradiciji, povodom prenosa moštiju Svetog prvomučenika i arhiđakona Stefana, otvoren kovčeg sa moštima za koje vernici veruju da pripadaju despotu Stefanu Lazareviću, sinu Kneza Lazara.
Kao i svake godine, u crkvu posvećenu Stefanu prvom velikomučeniku i njenu portu sjatile su se hilјade vernika, koje su prisustvovale svetoj liturgiji koju je sa petnaest sveštenika svoje eparhije služio vladika braničevski Ignjatije.
Prilazi Koporinu bili su zakrčeni automobilima iz Beograda, Kragujevca, Smedereva, Niša, Austrije, Italije…
U porti manastira održan je prigodan kulturno-umetnički program koji je, po tradiciji, organizovao planjanski umetnik Živomir Mihajlović. Najviše simpatija okuplјenog naroda pobrali s pojci SPC i pioniri KUD „Radica Ranković“ iz Lozovika.
Dostupna istorijska građa navodi na zaklјučak da je manastir Koporin despotova zadužbina, koju je on podigao između 1402. i 1427. godine. Naime, u manastiru se nalazi freska starijeg sina cara Lazara i kneginje Milice na kojoj je potpisan kao despot, a tu titulu je dobio kada je nakon Angorske bitke, na povratku u Srbiju, posetio Carigrad.
Više puta Turci su manastir palili i rušili do temelјa, a poslednji put obnovlјen je 1885. godine, kada je dobio sadašnji izgled.
Prilikom zamene podnih ploča u hramu u toku 1977. godine, u severozapadnom uglu broda crkve, ispod freske na kojoj je prikazan Despot Stefan, pronađene su mošti koje su bile na dnu grobnice. Nakon detalјnog antropološkog i paleopatološkog pregleda, koji je izvršio poznati antropolog iz Londona Srbolјub Živanović, zaklјučeno je da se radi o moštima osobe čiji opis po fizičkom izgledu, godinama starosti i pronađenim ranama odgovara sačuvanom opisu despota Stefana.
Međutim novija istraživanja i DNK analize tamo pronađenih posmrtnih ostataka pokazuju da je telo Despota Stefana sahranjeno u njegovoj najvećoj zadužbini, manastiru Manasija kod Despotovca.
Episkop braničevski Ignjatije nije dozvolio da se izvrši DNK analiza posmrtnih ostataka u Koporinu, a nagađanja gde je sahranjen bivši srpski vladar presekao je filozofskim zaklјučkom: „Stefan je tamo gde narod veruje da jeste“.
S obzirom da je utvrđeno da posmrtni ostaci u Manasiji pripadaju osobi koja je u prvom stepenu srodstva sa knezom Lazarom Hreblјanovićem, ima i zagovornika teorije da je Despot Stefan ipak sahranjen u Koporinu, a da je u Manasiji sahranjen njegov mlađi brat Vuk. A možda je i obrnuto.
Braća Stefan i Vuk Lazarević uplela su se u međusobne dinastičke sukobe u Turskoj, između sinova Cara Murata, Sulejmana i Muse, pa su od 1408. do 1410. Godine čak ratovala jedan protiv drugog. Stefan je ratovao na Sulejmanovoj, a Vuk na Musinoj strani. Kada je, nakon godinu i po dana ratovanja protiv brata i Sulejmana, Vuk izdao Musu i prešao na bratovu stranu, Musa ga je u jednoj bici zarobio i pogubio 1410. godine.
Stefan je preminuo 1427. godine od srčanog udara.
Mošti se otkrivaju dva puta godišnje – 1. avgusta, na dan despotove smrti i 15. avgusta, na dan prenosa moštiju despotovog imenjaka – svetog Stefana Prvog velikomučenika, jednog od 12. apostola, po kojem su ime dobili stariji sin cara Lazara i crkva u manastiru Koporin.
Tekst i foto: D. Marić