Izvor: srbijaisrpska.rs,28. april 2020 – Oko 90 odsto stanovništva Šumadije i smederevskog Podunavlјa su poreklom doselјenici, čiji su preci doselili iz Stare Hercegovine, Crne Gore i sa Kosova i Metohije. To su rezultati velikog istraživanja koje je u Kralјevini Srbiji sprovedeno krajem 19. veka a kojim su bila obuhvaćena čak 8.894 roda.
Na Balkanu, pa i kod Srba, je uobičajeno da se lјudi dele na starosedeoce i dođoše. Pri čemu ovi prvi često koriste priliku da ove druge prozivaju zbog njihovog porekla. Posebno kad žele da ih diskredituju a nemaju drugih argumenata već potežu njihovo doselјeničko poreklo.
Ta pojava je najmanje izražena u Vojvodini i na jugu Srbije, a najviše u Šumadiji i Podunavlјu. Krajevima u kojima skoro sve stanovništvo vodi poreklo iz drugih krajeva! Ne samo iz Srbije već i Bugarske, Makedonije, Crne Gore i BiH.
Krajem 19. veka u Smederevu, Smederevskoj Palanci, Požarevcu, Velikoj Plani, okolini Beograda, Gruži, okolini Kosmaja, Aranđelovca…ispitano je poreklo 8.894 roda iz 52.475 kuća.
Pokazalo se ono što su lјudi koji su iole upućeni u istoriju i znali: većina tih rodova su potomci doselјenika iz takozvanih dinarskih krajeva.
Od 8.894 roda za samo 464 roda, sa 3.603 kuće, utvrđeno je da tu žive „od starina“. Što ne znači da i njihovi preci nisu bili doselјenici ali prošli su vekovi i – zaboravilo se. U procentima to je samo 5,2 odsto stanovništva. Tek svaki dvadeseti rod.
Za 470 rodova, sa 2.464 kuće nije se pouzdano moglo utvrditi njihovo poreklo.
Čak 7.960 rodova, sa 46.408 kuća, znalo je da su njihovi preci, najviše u 17. i 18. veku doselili u Šumadiju i Podunavlјe. Uglavnom iz dinarskih oblasti: Stare Hercegovine (naziv za Istočnu Hercegovinu i deo Crne Gore koji graniči sa Istočnom Hercegovinom), iz Crne Gore i sa Kosova i Metohije. U procentima to je 90 odsto stanovništva.
Po brojnosti zatim slede doselјenici koji su stigli iz Vlaške, sa juga Srbije, iz Zapadne Bugarske i Makedonije.
O poreklu stanovništva Šumadije i smederevskog Podunavlјa govore i brojni pisani i drugi spomenici iz kojih se vidi da je dobar deo njih čak i u 19. veku govorio i pisao ijekavskim narečjem.
Navešću samo dva najnovija dokaza na koja sam naišao u smederevskom kraju. I to jedan koji je napisan ijekavicom i drugi u kojem su ijekavica i ekavica pomešane.
Pre nekoliko dana, prilikom obilaska crkava smederevskog kraja, u Crkvi uspenja presvete Bogorodice u Smederevu, na ikonostasu sam uočio ikonu Svete Trojice, na kojoj je u donjem delu ispisan sledeći tekst: „Siju ikonu priloži Gospodar Stojan Stojanović, prozvan Stoka Rainić, žitelј Smederevski v (u) Hramu svetog proroka Ilije, za vječni, svoj i roditelјa svojih spomen 1808.“
Istog dana u šumadijskom selu Mihajlovac, na zidu zgrade nekadašnje osnovne škole, koja je sagrađena 1869. godine, naišao sam na spomen-ploču na kojoj stoji tekst u kojem su izmešane ekavica i ijekavica: „Rodo lјubivši Petar Radovanović, član konštanski lјubitelј vere i prosvete, ozida ovu školu o svom trošku – za svoju dušu i večni spomen i ustupi svojoj opštini na poklon. Živio!!!! I živili ovakovi veliki priložnici kao što je naš Petar!!!
U poslednje vreme nisu rađena slična istraživanja ali nema sumnje da se rezultati ne bi mnogo razlikovali od onih s kraja 19. veka, jer je trend doselјavanja stanovništva u ovoj deo Srbije, posebno iz „južnih krajeva“ nastavlјen.
Samo krajem 19. veka, bežeći ispred arnautskog i turskog terora, sa Kosova i Metohije je izbeglo više od 100.000 Srba. Hilјade njih su utočište našli u okolini Kragujevca, Beograda i Smedereva.
Drugi veliki talas iselјavanja iz južne srpske pokrajine dogodio se odmah posle Drugog svetskog rata.
Treći u doba velike industrijalizacije srpske privrede, kad su Srbi sa Vlasine i iz jugoistočnih delova Srbije, sa Kopaonika, iz okoline Vranja, sa Kosova i Metohije, Crne Gore i BiH masovno došli u velike srpske gradove.
Četvrti i najveći talas naselјavanja Srba iz dinarskih krajeva u Šumadiju i Podunavlјe dogodio se posle 1999. godine i okupacije Kosova i Metohije od fašista iz SAD, Engleske, Francuske i Nemačke, pod okrilјem NATO pakta.
Za mesec dana iz južne srpske pokrajine pobeglo je više od 200.000 Srba.
Samo u Smederevu i okolini ima oko 30.000 „dođoša“ sa Kosova i Metohije, koji su u ovaj deo Srbije doselili u poslednjih 70 godina.
Iz navedenog je jasno da bi stanovnici Smedereva, Aranđelovca, Velike Plane i okolnih mesta koji potenciraju „čistotu“ porekla i neretko vode harangu protiv „dođoša“ trebalo da budu svesni da na taj način, najverovatnije, udaraju na svoje pradedove.
Autor: Dušan Marić
Objavljeno na: srbijaisrpska.rs 28.4.2020.