KOPORIN, piše: D. Marić, 15. avgust 2020 – Srpska pravoslavna crkva 15. jula slavi praznik Prenos moštiju Svetog prvomučenika i arhiđakona Stefana i tog dana, po tradiciji, u Crkvi svetog Stefana Prvog velikomučenika, u manastiru Koporin kod Velike Plane, otvara se sanduk u kojem počivaju posmrtni ostaci za koje se veruje da pripadaju sinu kneza Lazara.
Danas su, uprkos epidemiji korone i promenljivom vremenu, uz smenjivanje sunca sa kišom i grmlјavinom, koporinsku svetinju posetile hilјade vernika iz raznih srpskih krajeva, koje su došle da se poklone moštima despota Stefana Lazarevića.
Današnjoj službi u manastirskoj porti prisustvovalo je više stotina vernika, koji su satima čekali u redu da uđu u crkvu i kupe sveće u manastirskoj prodavnici.
Retko ko od njih je koristio zaštitnu masku ili poštovao propisano rastojanje od dva metra, jer su uvereni da su kad uđu u portu svetinje zaštićeni od svakog zla.
Najviše vernika došlo je iz okolnih mesta, Velike Plane, Smederevske Palanke i Smedereva, ali su puteve oko manastira zakrčili i automobili sa registracijama Beograda, Kruševca, Novog Sada, Beča, Kragujevca…
Dostupna istorijska građa navodi na zaklјučak da je manastir Koporin despotova zadužbina, koju je on podigao između 1402. i 1427. godine. Naime, u manastiru se nalazi freska starijeg sina cara Lazara i kneginje Milice na kojoj je potpisan kao despot a tu titulu je dobio kada je nakon Angorske bitke, na povratku u Srbiju, posetio Carigrad.
Više puta Turci su manastir palili i rušili do temelјa, a poslednji put obnovlјen je 1885. godine, kada je dobio sadašnji izgled.
Prilikom zamene podnih ploča u hramu u toku 1977. godine, u severozapadnom uglu broda crkve, ispod freske na kojoj je prikazan Despot Stefan, pronađene su mošti koje su bile na dnu grobnice. Nakon detalјnog antropološkog i paleopatološkog pregleda, koji je izvršio poznati antropolog iz Londona Srbolјub Živanović, zaklјučeno je da se radi o moštima osobe čiji opis po fizičkom izgledu, godinama starosti i pronađenim ranama odgovara sačuvanom opisu despota Stefana.
Međutim, novija istraživanja i DNK analize tamo pronađenih posmrtnih ostataka pokazuju da je telo Despota Stefana sahranjeno u njegovoj najvećoj zadužbini, manastiru Manasija kod Despotovca.
S obzirom da je utvrđeno da posmrtni ostaci u Manasiji pripadaju osobi koja je u prvom stepenu srodstva sa knezom Lazarom Hreblјanovićem, ima i zagovornika teorije da je Despot Stefan ipak sahranjen u Koporinu a da je u Manasiji sahranjen njegov mlađi brat Vuk.
Episkop braničevski Ignjatije nije dozvolio da se izvrši DNK analiza posmrtnih ostataka u Koporinu a nagađanja gde je sahranjen bivši srpski vladar presekao je filozofskim zaklјučkom: „Stefan je tamo gde narod veruje da jeste“.
Braća Stefan i Vuk Lazarević uplela su se u međusobne dinastičke sukobe u Turskoj, između sinova Cara Murata, Sulejmana i Muse, pa su od 1408. do 1410. godine čak ratovala jedan protiv drugog. Stefan je ratovao na Sulejmanovoj a Vuk na Musinoj strani. Kada je, nakon godinu i po dana ratovanja protiv brata i Sulejmana, Vuk izdao Musu i prešao na bratovu stranu, Musa ga je u jednoj bici zarobio i pogubio 1410. godine.
Stefan je preminuo 1427. godine od srčanog udara.
Mošti se otkrivaju dva puta godišnje – 1.avgusta, na dan despotove smrti i 15. avgusta, na dan prenosa moštiju despotovog imenjaka – svetog Stefana Prvog velikomučenika, jednog od 12. apostola, po kojem su ime dobili stariji sin cara Lazara i crkva u manastiru Koporin.
Tekst i foto: Dušan Marić, objavljeno na srbijasrpska.rs