SMEDEREVO,24. oktobar 2021 – Pošto smo u tri prethodna nastavka serija „Putokazi – do Smedereva i u Smederevu“ proboravili u Tvrđavi, u povratku u grad prva impozantnija zgrada na koju se nailazi je Muzej u Smederevu. Čak i da na zdanju ne pište šta je, „odaje“ ga lapidarij koji se dolazeći iz pravca Tvrđave i spolja vidi. Ako ste u Smederevo došli autobusom ili vozom, opet je prva zgrada koja će vam privući pažnju ta – Muzej u Smederevu.
Nije Muzej oduvek tu bio. Dobar deo svoje sedamdesetogodišnje istorije, nedavno proslavljenog jubileja, bio je u mnogo manje uglednom zdanju, ali ne i manje značajnom – u kući uglednog Smederevca Milana Jovanovića Stojimirovića koja se nalazila na uglu ulica Ante Protića i Karađorđeve.
Muzej u Smederevu je i nastao je zahvaljujući pasioniranom kolekcionaru i ljubitelju starina Milanu Jovanoviću Stojimiroviću, pravom renesansnom liku, čija brojna interesovanja i biografija bi mogli da budu tema nekog drugog čitavog serijala. Uglavnom, njegova privatna zbirka je konfiskovana posle rata, pošto je bio proglašen za narodnog neprijatelja, i ona je, zajedno sa Gimnazijskom zbirkom starina, bila osnova za formiranje muzejskog fonda. Elem, od 1959. do 1972. godine Muzej je bio smešten u kući ovog znamenitog Smederevca, da bi potom prešao u zgradu nekadašnjeg hotela „Jadran“, gde i danas deluje. I ta zgrada, nekadašnji hotel „Jadran“, zanimljiva je, kako po izgledu i arhitektonskom rešenju, tako i po sopstvenoj istoriji, onome što je prethodilo njenom sadašnjem obliku. Naime, kao i mnoge druge u Smederevu, pogotovo te u blizini Tvrđave i železničke stanice, zgrada hotela „Jadran“ stradala je u eksploziji 5. juna 1941. Obnovljen je, praktično ponovo sazidan 1942-43. iz sredstava dobijenih za tu namenu iz posebnog fonda, a za komesara za obnovu grada izabran je lokalni advokat i političar blizak nemačkim vlastima, Dimitrije Ljotić. Kako bilo, jedna od prvih obnovljenih zgrada bio je baš narečeni hotel. Neki savremenici tog doba tvrdili su da se s tim požurilo između ostalog stoga što je tu bio nadaleko čuveni kupleraj, za koji su, pouzdano, i Nemci znali, ali to je neproverljivo, o takvim stvarima, naravno, pisanih dokumenata nema.
Muzej se, dakle, u tu zgradu uselio 1959. godine da tu i ostane. Sama zgrada, njena unutrašnjost, svoj sadašnji oblik je dobila u svojoj poslednjoj meni, prilagođen svrsi i izožbenim celinama, u tri sale, na njegova tri nivoa. Jer, ima se šta izložiti, Smederevo ima bogatu istoriju, a ovde je pohranjeno sve što to može da ilustruje, od početka istorije do današnjih dana. A tu su Paleontološka, ili prirodnjačka, Arheološka, Numizmatička, Umetnička, Etnološka i Istorijska zbirka. Inače, najbogatija po broju pojedinačnih primeraka je Numizmatička zbirka, koju čini oko 12 hiljada komada novca iz različitih epoha, ali sve druge su, pogotovo za jedan lokalni muzej, izuzetno bogate. I stalno se dopunjuju, što od donatora, što otkupom, kada i koliko za to ima para. Toliko ima toga da sve ne može da se izloži u ipak limitiranom prostoru. Izbor je ono što se vidi u stalnoj postavci, a deo se prikazuje na izložbama, kojih u ovoj ustanovi kulture svako malo ima. Jedna takva, koja je aktuelna ovih dana je „Gvožđe, grožđe i urbane vibracije“, koja sublimira dva atributa po kojima se Smederevo prepoznaje, uz treće – kako je sve to, i grožđe i gvožđe, uticalo i učinilo da ovo mesto od kasabe postane gradom.
Kada je, recimo, o Paleontološkoj zbirci reč, nije baš opštepoznata činjenica da je mesto gde je sada Smederevo bilo obod Panonskog mora, da je to more opstalo sada bi ovde bila rivijera. O tome svedoče brojni artefakti ove zbirke, ali i oni iz kasnijih perioda, kada su ovuda tumarali mamuti i razne druge izumrle zverke.
Arheološka zbirka Muzeja u Smederevu, iako brojem predmeta nije prebogata, pokriva veliki vremenski period od VI veka pre n.e. do XVII veka n.e. Dakle, tu je sve od praistorije, preko antike, zaključno sa srednjim i novim vekom. S obzirom na značaj, pa i objektivnu blizinu Tvrđave, neki od najvrednijih nalaz su iz tog perioda, kakva je, u istoriografskoj terminologiji iskazano, nedavno otkrivena zlatna minđuša iz doba Brankovića.
Etnološka zbirka slikovito prikazuje razvoj društva kroz upotrebne predmete, uglavnom tradicionalnog pokućstva i odeće, najviše iz druge polovine 19. i prve polovine 20. veka. I ova zbirka bi zahtevala poseban sprat, pa se zbog toga njeni delovi prikazuju na izožbama.
Istorijsku zbirku čini par hiljada predmeta iz različitih vremenskih perioda, koji su svedočanstva o prošlosti Smederevskog Podunavlјa, ali i širih geografskih prostora. Tu je sve, od ordenja i oružja, preko fotografija i dokumenta, do štampe i knjiga. Donedavno, opet u istoriografskoj terminologiji kazano, u onom što je u stalnoj izložbenoj postavci bili prikazivano, dominirao je period NOB-a i priključenija, ali je sada i to promenjeno, dobilo mesto koje zaslužuje u i pre toga prebogatoj istoriji Smedereva.
U Umetničkoj zbirci posebno se izdvajaju porodični portreti porodica Stojimirović i Jovanović, portreti vladara novovekovnih srpskih dinastija Karađorđević i Obrenović, kao i niz vrednih dela koja reprezentuju srpsko slikarstvo prve polovine 20. veka. Tu je i zbirka ikona, kao i ona crkvenih stvari i primenjene umetnosti.
Savremena umetnost je doskora bila prikazivana u Gradskoj galeriji, u zaista ekskluzivnom prostoru u samom srcu grada. Na žalost, Galerija je ostala bez njega, u postupku restitucije, prizemlje nekadašnjeg hotela „Ninić“, gde se godinama nalazila, vraćeno je autentičnim vlasnicima, pa se izložbe organizuju u muzejskom prostoru. Ali, dakle, i to može ovde da se vidi.
Nameno nismo ulazili u detalje i pobrajali pojedinačno šta je sve u Muzeju izloženo. Jer, ako sve navedeno nije dovoljan razlog da prilikom posete ili boravka u Smederevu ne svratite i do zgrade Muzeja…
Fotografije: podunavlje.info, Muzej u Smederevu
Do Smedereva se može stići na više načina. Drumom iz pravca jugoistoka auto-putem E-75, isto i severozapada, iz pravca Beograda, a tu vam je na raspolaganju i stari put od Beograda preko Grocke. Smederevo ima trostruku vezu s auto-putem; preko izlaza kod Vodnja, Ralje i Kolara. Sa severa, drumom dolazi se preko mosta na Dunavu, poslednjeg prelaza preko ove reke, kada se prođe Beograd, sve do Đerdapa. Autobusom iz tog pravca na raspolaganju vam je mnoštvo polazaka, čiji raspored možete da vidite ovde.
Pravac prema Požarevcu, iz koga jedino možete vozom doći u Smederevo, istovremeno je i veza sa gradovima na Dunavu nizvodno od ušća Velike Morave (Veliko Gradište, Golubac) i sa područjem Đerdapa.
Smederevo se nalazi i na međunarodnoj Dunavskoj biciklističkoj ruti Euro Velo 6, na trasi koja vodi od Atlantika sve do Crnog mora. Na internet stranici The Danube Regional Development Project mogu se pronaći detaljne informacije o Dunavskoj biciklističkoj ruti, a u sekciji 5 opis dela rute,
Na kraju, za one sklone avanturi, tu je i koridor 7 – Dunav, na kome, nažalost, još nema komercijalnog putničkog prevoza do Smedereva, ali tu su uvek alternativni način. Pored Smedereva Dunav protiče u dužini od 25 kilometara, od Orešca na 1.124 do ušća Morave na 1.103 kilometru Dunava. Ova reka pored Smedereva teče pravcem zapad-istok, od Orešca do Kuliča,sa širinom korita od 800 do 1.300 metara. Kod Smederevske tvrđave je rečnim ostrvima razdvojen u tri kraka od kojih je desni najširi i najdublji.
Projekat „Putokazi – do Smedereva i u Smederevu“ sufinansiran je iz budžeta Grada Smedereva, a stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.