SMEDEREVO, 20. jun 2023 – Na današnji dan, a bila je sreda 20. jun 1459. godine, Smederevska tvrđava je predata Turcima, što se uzima kao datum propasti srednjevekovne Srpske države. Srbija će naredna četiri veka biti pod turskom vlašću.
Sultan Mehmed II Osvajač, s ogromnom vojskom, sastavlјenom od „Turaka, Grka, Tatara“, krenuo je 1459. godine na Smederevo. Idući lagano s dvorom, zadržao se u Sofiji oko dva meseca. U Srbiju je ušao krajem proleća, a njegovi ratnici uništili su letinu sve do smederevskih zidina. Stari despot Đurađ Branković preminuo je u decembru 1456. godine, a njegovom smrću, kako se to u naučnoj literaturi često navodi, „nestalo je najznačajnije političke ličnosti toga doba među Srbima i balkanskim hrišćanima”. Posle smrti Đurađeve 1456. despot je postao njegov najmlađi sin Lazar, ali je i on ubrzo umro u januaru 1458. Srpsku prestonicu držali su Bosanci, jer se Jelena, najstarija kćerka despota Lazara Brankovića, udala za Stefana Tomaševića, naslednika bosanskog prestola, pa tako sultan nije imao priliku da osvaja Smederevsku tvrđavu. U to vreme kod Osmanlija je važilo pravilo: ako neki grad odbije da se preda, već ga silom zauzmu, ni sultan im nije mogao zabraniti plјačku, koju je dozvolјavao islamski zakon. Bosanski upravlјači i stanovnici prestonice nisu podlegli iskušenju. Na glas da dolazi Mehmed II, pošli su mu u susret i predali klјučeve grada.
Pad Smedereva izazvao je zaprepašćenje i strah u hrišćanskoj Evropi. Uzbuđenje u Italiji bilo je veliko, jer su tamošnji politički krugovi računali na neosvojivost njegovih zidina. Primivši tužnu vest na „dieti“ u Mantovi, papa Pije II optužio je Bosance da su grad prodali Turcima za „veliku količinu zlata“
Po osvajanju Smedereva 1459. godine, Turci su osnovali Smederevski sandžak. Tu je bilo njegovo sedište sve do 1521. Te godine preneto je u Beograd, ali je i dalјe zadržan naziv Smederevski sandžak.*
*Korišćen materijal i podaci iz dela akademika Momčila Spremića „Borbe za oslobođenje Smedereva (1459–1485)“
Ilustracija, Opsada Beograda, turska minijatura 1456. godine