SMEDEREVO, 2. januar 2025 – Prošle godine FK Smederevo 1924 je obeležio stogodišnjicu postojanja i delovanja. Činjenica da se fudbalska lopta na smederevskim terenima i poljanama zakotrljala nekoliko godina ranije, a o tome i još koječemu kada je reč o fudbalu na ovim prostorima moći ćete na ovom portalu da čitate u dva nastavka, prvi je pred vama.
Osnivanje fudbalske Podunavsko–Braničevske župe i počeci fudbala u Smederevu
Izvesni Dragoljub Stanisavljević predlaže osnivanje Podunavsko – Braničevske fudbalske župe, a kao kandidate za buduće članove predlaže već afirmisane klubove: Viktorija, Hajduk i Slavija iz Požarevca, Đurađ Smederevac, Sartid i Šumadija iz Smedereva, Vukan iz Petrovca i SK Kovin. To je bila prva zvanična liga u ovim regionima.
Postoji zapis da je prvi fudbalski klub na području Smederevske opštine osnovan 1921. godine u Smederevskoj gimnaziji, sastavljen od učenika ove škole pod imenom Raška. Dve godine kasnije Raška se transformiše u gradski klub Đurađ Smederevac. Ovaj klub je u sezoni 1933/34. godine bio prvak Podunavsko-Braničevske župe, a funkcionisao je sve do 1944. godine.
O prvim fudbalskim igralištima u gradu Smederevu u svojim sećanjima govorio je stari Smederevac Stevan Đurić. Tu njegovu priču o fudbalerima i igralištima zabeležio je dr Slavko Domazet.
„Igralište na Carini kod Dudare, malo kraće i uže od propisanih normativa, bilo je prvo zvanično u Smederevu. Ono je pripadalo SK Đurađ Smederevac i na njemu su stasale generacije fudbalera i fudbalskih radnika. Veliku ulogu u tome imala su braća Kodžas, Petar i Dimitrije-Taki, koji su klub materijalno pomagali. Igralište na Carini imalo je ispred svlačionice red klupa za sedenje, dok je sa druge strane bilo stajanje. Iza golova nije bilo mesta za gledaoce. Igralište je bilo propisno obeleženo i zagrađeno. Zvanične utakmice vodile su ispitane sudije, ali je pomoćnike, mahače, ili kako su se onda zvali autriktere, određivao klub domaćin.“
Pored ovog terena u Smederevu su tada postojala još dva igrališta – SARTID-ovo pokraj fabrike, koje je godinama kasnije bilo pomoćni teren FK Smederevo i ŽAK-ovo ispred Tvrđave naspram železničke pruge.
Milorad Arsenijević Balerina i Đorđe Vujadinović Đokica
Koreni fudbalskog kluba Smederevo počinju 6. maja 1924. godine. Na predlog inženjera Ernesta Radlinskog, ono što je poznato i što je prošle godine proslavljeno, Srpsko akcionarsko rudarsko topioničarsko industrijsko društvo, skraćeno SARTID, formira fabrički klub, čije su boje u početku uglavnom branili profesionalni fudbaleri iz inostranstva, mada je u ovom periodu Smederevo dalo i neke poznate igrače, a dva imena se najviše ističu; Milorad Arsenijević Balerina i Đorđe Vujadinović Đokica. Njih dvojica su bili članovi reprezentacije na prvom Svetskom prvenstvu u Montevideu. O ovom podvigu dvojice Smederevaca pisao je njihov sugrađanin, sportski radnik i publicista dr Miodrag D. Stepanović Sica.
Milorad Arsenijević Balerina je rođen u Smederevu 6. juna 1906. godine i tu je živeo sve do 1921. godine kada se zbog očevog posla seli u Šabac. Godine 1925. upisao se na Elektrotehnički fakultet u Beogradu, gde je diplomirao kao jedan od najboljih studenata. Od 1962. profesor je na Saobraćajnom fakultetu i u tom periodu objavljuje više naučnih radova i dve knjige iz fizike i elektrotehnike.
Arsenijević je imao i blistavu fudbalsku karijeru. U periodu od 1925. do 1938. godine nastupao je za BSK (Beogradski sportski klub) i odigrao 483 utakmice, dok je za reprezentaciju Jugoslavije igrao 54 puta. U Urugvaju je bio na terenu na sve tri utakmice i doprineo osvajanju bronzane medalje. On je poznat i po tome da je bio prvi Smederevac koji je učestvovao na Olimpijadi. Na IX Olimpijskim igrama 1928. godine u Amsterdamu, Milorad Arsenijević je igrao za fudbalsku reprezentaciju Jugoslavije.
Nakon Drugog svetskog rata Arsenijević je bio na važnim funkcijama u fudbalskim savezima Jugoslavije i Srbije. Od 1946. do 1948. činio je sa Aleksandrom Tirnanićem selektorski duo reprezentacije, od 1948. do 1952. godine bio je samostalni selektor, a u naredne dve godine, do 1954., bio je član Komiteta za sastav reprezentacije. S njim na čelu, Jugoslavija je osvojila dve srebrne medalje na olimpijadama 1948. u Londonu i 1952. u Helsinkiju i učestvovala na Svetskom prvenstvu 1950. u Brazilu. Umro je 1987. godine.
Đorđe Vujadinović je rođen 1909. godine u Kolarima kod Smedereva. Kao dečak odlazi kod strica u Beograd i tamo počinje da igra u BSK-u. Završio je pravni fakultet, radio je u Jugoslovenskoj poljoprivrednoj banci, da bi kasnije bio i njen direktor. Vujadinović je možda najuspešniji fudbaler između dva rata. I on je, kao i Arsenijević, nastupao za BSK u periodu od 1928. do 1941. godine, odigrao je više od 600 utakmica i bio jedan od najboljih golgetera.
Za reprezentaciju Jugoslavije ima 44 odigrane utakmice i 18 postignutih golova, a nakon povlačenja Milutina Ivkovića 1934. iz reprezentacije bio je kapiten. Takođe je nastupio na svim utakmicama u Montevideu, postigao je 2 pogotka, po jedan Boliviji i Urugvaju. Godine okupacije Jugoslavije proveo je u zarobljeništvu. Po završetku igračke karijere posvetio se trenerskom pozivu. Najduže je radio sa mlađim fudbalerima, u omladinskoj školi fudbala Partizana i OFK Beograda, a par godina je bio i selektor omladinske reprezentacije Srbije. U to vreme upoznao je mladog Miljana Miljanića, kojeg je pozvao da mu bude pomoćnik, a kasnije mu prepustio selektorsku poziciju. Preminuo je 1990. godine.
Do rata, za vreme rata i posle rata
Do oslobođenja od Nemačke okupacije u Smederevu je postojalo sedam klubova, od kojih su se neki do kraja Drugog svetskog rata ugasili. Po završetku rata počinje nova era smederevskog fudbala, a glavna karakteristika tog perioda je česta promena imena klubova i njihova udruživanja.
Nakon Drugog svetskog rata utakmice FK Smedereva ili kako god se ono zvalo u tom trenutku, su se igrale na terenu u Tvrđavi, do kraja 60-tih. Zbog zaštite spomenika, teren se uklanja i klub se vraća na stadion pored fabrike. FK Železničar svoje igralište pravi pored Jezave koje se tu nalazi i dan danas. Tereni ostalih klubova iz ovog perioda su uglavnom napušteni ili je zemljište iskorišćeno u druge namene.
Zvanično, vlasništvo nad fabrikom Sartid je preuzela država 1944. godine, a klub pod organizacijom fabrike je dobio novo ime, FK Metalac. Od 1946. do 1949. klub nosi ime FK Jedinstvo, nakon čega vraća staro ime. Osim dva kratka intervala, od 1958-62. kada nosi ime OFK Budućnost i od 1967-76. kada je ime kluba FK Metalurg, zvaničan naziv do 1992. godine je FK Smederevo. Pored FK Smedereva u gradu nastaje još nekolicina klubova kao što su FK Železničar, FK Fagram i drugi, zajedničko za sve klubove na teritoriji Smedereva do 1992. godine jesu slabe finansije i igranje u nižim ligama fudbalskog saveza Jugoslavije.
Ipak, i ovaj period je dao nekoliko fudbalera koji se pamte, kao što su Tomislav Stanković Lindra, Milan Stokić Milanče, kasnije Dušan Mitošević, koji je imao i respektabilnu trenersku karijer, a nepravedno bi bilo ne spomenuti verovatno najpoznatijeg fudbalera posleratnog Smedereva, to je Siniša Zlatković, igrač Crvene zvezde, koji je bio u sastavu reprezentacije na Svetskom prvenstvu 1950. godine u Brazilu, u koju ga je pozvao sugrađanin Mikica Arsenijević.
Autor: Stefan Jovanović, foto: FB stranica Ulica sećanja, privatna arhiva